Zondag 23 juni was De dag van de mantelzorg. Lezen en voorlezen kunnen een ontspannende en verdiepende rol spelen voor mensen die voor een hulpbehoevende kennis, vriend of familielid zorgen. Wij hadden daarover een gesprek met voorleesexperte Sanne Vanhellemont van Linc vzw. "Samen verhalen of gedichten lezen met een hulpbehoevende oudere is een heel natuurlijke, mooie manier om terug connectie te maken."

De missie van Linc vzw is om iedereen, ook kwetsbare groepen, mee te krijgen in de kennismaatschappij. Sanne is de alfaweet van Linc vzw: een fantastische functietitel, die onder andere inhoudt dat ze expertise bundelt en deelt in lezen en voorlezen. Voorlezen voor ouderen is voor haar een belangrijk actieterrein. 

Op de foto zie je Sanne aan het werk tijdens het voorleessalon op de dagvandemantelzorg van Samana vzw.

Samen teksten of gedichten lezen is een verademing

“Samen verhalen of gedichten lezen met een hulpbehoevende oudere is een heel natuurlijke, mooie manier om terug connectie te maken," vertelt Sanne. "Door samen naar het verhaal te kijken en het te bespreken, gaat het eens niet over de kinderen of kleinkinderen, de wankele gezondheid of het weer. Dat schept een sterke band en het is een verademing. Zowel voor de zorgende als voor de oudere.”

Sanne geeft de workshops Wijs maar niet uitgelezen: voorlezen aan ouderen. Veel aanvragen voor die workshop komen van vrijwilligers die voorlezen aan ouderen.

“Vrijwilligers hebben geen familieband met de persoon die ze bezoeken in een rusthuis, ziekenhuis of thuis. Dan zijn verhalen en gedichten zeer welkom om bij het bezoek een verbindend contact te creëren.”

Samen lezen, isolement doorbreken

Lezen in groep is ook een heel krachtige manier om binnen de zorg voor onderling sociaal contact te zorgen.

“Sommige bewoners willen resoluut niet gaan knutselen of meedoen aan andere animatie”, vertelt Sanne. “Maar boeken lezen vinden die mensen soms wel zinvol. Bij groepen ouderen die samen verhalen of poëzie lezen, zie je de emotionele muurtjes zo afbrokkelen. Zo ontstaan er mooie en noodzakelijke vriendschappen in de rusthuizen. Boeken en gedichten breken op die manier het sociale isolement dat in rusthuizen zo vaak op de loer ligt."

Medioren boeken laten (her)ontdekken

Bij voorlezen voor ouderen denken we al snel aan hoogbejaarden, al dan niet in een rusthuis. Sanne wil de term "oudere" graag veel breder interpreteren.

"De term “oudere" is een containerbegrip voor veel verschillende deelgroepen. Er zijn ook de medioren en de senioren: die zijn professioneel niet meer actief, maar dikwijls staan ze wel nog heel actief in het leven. Ook die mensen willen we bereiken met onze leesbevorderingsinitiatieven. Pas gepensioneerden bijvoorbeeld, blakend van gezondheid, krijgen plots een heleboel vrije tijd. Wij willen hen graag boeken laten ontdekken of herontdekken, hen op weg zetten naar bibliotheek en de boekhandel."

Voorlezen bij dementie: focus op reminiscentie

Naast de workshop voorlezen voor ouderen biedt Linc vzw ook de workshop Wijs maar niet uitgelezen PLUS. Het is een workshop  gericht naar voorlezen voor mensen met dementie. Is de aanpak van voorlezen in die context dan zo anders?

“Ja, toch wel”, vertelt Sanne. “Bij dementerenden is de uitdaging om connectie te maken nog groter. We weten dat recente herinneringen vaak wegvallen, maar herinneringen aan het verdere verleden zijn dikwijls nog heel levendig. Daarom is voorlezen bij dementie  heel specifiek gericht op reminiscentie: herinnering ophalen uit het verleden. Dikwijls is er een combinatie nodig van tekst met ander zintuiglijke prikkels, zoals muziek, foto’s of voelmaterialen."

Geschikte boeken

We hadden het met Sanne natuurlijk ook over het boekenaanbod van Lezen voor Iedereen. Welke titels en reeksen lijken haar geschikt voor voorlezen bij ouderen?

"Dat jullie boeken en verhalen extra toegankelijk geschreven zijn, maakt ze zeker interessant voor voorlezen bij ouderen. Want intellectuele veerkracht en leesvaardigheid gaat bij veel mensen achteruit op hogere leeftijd."

"Wij hebben voorleespakketten om samen met senioren aan de slag te gaan rond lezen en voorlezen, opgedeeld in thema's. Een van de thema's is "Verliefd, verloofd, getrouwd". De liefdesverhalen van Lezen voor Iedereen passen hier natuurlijk prima in.

"Moeder" is ook een thema van de voorleespakketten. Daar sluit “De belofte” natuurlijk prima bij aan.

Ook jullie volksverhalen uit verschillende windstreken zullen goed aanslaan bij ouderen. Zeker omdat er bij de oudere generatie ook meer en meer cultureel divers aan het worden is.

Ook de boeken met korte verhalen zijn heel interessant, omdat je dan een of meer verhaal op korte tijd kan voorgelezen hebben."

Op de website van Linc staat ook een selectie boekentips die interessant kunnen zijn voor ouderen. Daar zagen we ook De buitenkant van meneer Jules tussenstaan.

"Wel interessant dat jullie die roman in eenvoudige versie hebben", merkt Sanne op. "Want dan kan je het hele boek lezen in enkele voorleessessies, wat niet mogelijk is met het originele boek. Ook jullie nieuwe Vlaamse Reus,  Een ontgoocheling, is zeker een interessante titel voor ouderen. En ook al die feestdagen in Feest je mee? lijken me heel goed om samen met ouderen herinneringen op te halen. En natuurlijk zullen de titels in zorgen voor 2 de mantelzorgers zelf sterk aanspreken."

Op 15 oktober 2019 organiseert Linc vzw, ‘in samenwerking met Iedereen Leest’, de studiedag Voorlezen voor ouderen, met lezingen van experten en inspirerende praktijkvoorbeelden.

Lezen voor Iedereen

Voor veel mensen zijn 'gewone' boeken veel te moeilijk. Daarom maakt uitgeverij Lezen voor Iedereen romans en werkboeken in eenvoudig Nederlands. Door een eenvoudigere verhaalstructuur, kortere zinnen, grotere letters, eenvoudigere grammatica en makkelijkere woorden. Zo kunnen jongeren en volwassenen die moeite hebben met lezen opeens wél een boek uitlezen. Dat geeft zelfvertrouwen en brengt het plezier in lezen terug.